WITAMINY i ich rola w żywieniu koni

Witaminy – to grupa organicznych związków chemicznych o różnorodnej budowie, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania żywego organizmu. Mogą być pochodzenia naturalnego lub otrzymywane syntetycznie.
Organizm potrzebuje ich w niewielkich ilościach, ale wywierają one istotny wpływ na przemianę materii i są niezbędne dla prawidłowego przebiegu wielu procesów życiowych w organizmie.

Aby pokryć indywidualne potrzeby pokarmowe konia i zmaksymalizować pozytywne efekty związane ze stosowaniem odpowiedniej diety uzupełniamy dietę preparatami mineralno-witaminowymi.
Przy kiepskim sianie i ograniczonym dostępie do pastwiska występuje duże prawdopodobieństwo, że dawka pokarmowa jest zbyt uboga w składniki pokarmowe, w tym w witaminy.
Pierwsze objawy niedoboru witamin czy minerałów to zmniejszona wydolność, spadek odporności, brak sił czy matowa sierść.

Ze względu na swoje działanie oraz w mniejszym lub większym stopniu egzogenny charakter, w żywieniu koni szczególne znaczenie mają witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A,D,E), które muszą być dostarczane organizmowi „z zewnątrz” czyli wraz z paszą i suplementami. Istotny również jest kompleks witamin B oraz witamina C, lecz w przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, witaminy B i C organizm konia jest w stanie samodzielnie wytworzyć.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:

Witamina A
Witamina A to grupa związków, których prowitaminami są substancje z grupy karotenoidów. Beta- karoten to najważniejszy z nich. Przekształca się on w błonie śluzowej jelita cienkiego do witaminy A. Jej funkcje to ochrona zewnętrznych warstw skóry oraz błon śluzowych, a także: wpływa pozytywnie na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi, stymuluje wzrost u młodych koni (budowa kości) i usuwa wolne rodniki.

Niedobór witaminy A: może powodować rogowacenie nabłonków, zmniejszenie aktywności gruczołów śluzowych, wzrost podatności na infekcje narządów wyścielonych nabłonkiem (układ oddechowy, pokarmowy, moczowy, płciowy), a także problemy skórne; zmiany w obrębie rogu kopytowego; podatność na uszkodzenia ścięgien; zaburzenia widzenia (kurza ślepota);

Nadmiar witaminy A: uderzeniowa dawka lub stała podaż ponad normę może być toksyczna! Nadmiar witaminy A objawia się u koni zaburzeniami koordynacji ruchowej, obniżeniem napięcia mięśniowego, szorstką sierścią, czasami również depresją. Witamina A nie występuje w naturalnych paszach, koński organizm musi ją wytworzyć z beta- karotenu, który natomiast znajduje się we wszystkich roślinach zielonych, a także marchwi i dyni.

Witamina E
Grupa tokoferoli, które są przeciwutleniaczami, ich zadaniem jest ochrona błon komórkowych i międzykomórkowych przed reaktywnymi związkami tlenu. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania oraz zachowania odpowiedniej struktury serca i mięśni szkieletowych.

Niedobór witaminy E: powoduje zmiany w przepuszczalności struktur komórkowych, może wywoływać miopatię (chorobę mięśni szkieletowych) powodującą utratę masy mięśniowej, a także ich osłabienie, aż do zmian zwyrodnieniowych. Przy niedoborze witaminy E może dojść do obniżenia płodności ogierów i klaczy oraz do niedokrwistości u źrebiąt.

Nadmiar witaminy E: witaminę E jest stosunkowo trudno przedawkować, dopiero ekstremalnie duża dawka może dać objawy przedawkowania. Naturalnym źródłem wit. E latem są zielonki (tylko te dobrej jakości). W przypadku skarmiania przestarzałego siana i długiego składowanego gniecionego lub śrutowanego owsa konieczne dostarczanie w postaci syntetycznej. Źródłem wit. E są również oleje roślinne.

Witamina D
Aktywne składniki witaminy D to witamina D2 i D3.
Witamina D2 pochodzenia roślinnego (powstaje w skutek naświetlania promieniami UV), natomiast D3 powstaje w skórze zwierzęcia pod wpływem promieni słonecznych. Obie formy wspomagają przyswajanie wapnia i fosforu.

Niedobór witaminy D: może prowadzić do zaburzeń przyswajania i metabolizowania wapnia i fosforu, co z kolei wiąże się z deformacjami kości i stawów oraz zaburzeniami wzrostu. Natomiast brak jest, jak na razie, doniesień na temat innych objawów niedoborów.

Nadmiar witaminy D: Doświadczenia wykazały, że konie są bardzo wrażliwe na przedawkowanie tej witaminy, z tego względu należy unikać roślin które zawierających duże dawki wit. D3 na pastwiskach i łąkach (np. konietlica łąkowa!) Naturalnym i bezpiecznym źródłem witaminy D2 jest siano suszone na pokosach (natomiast D3 – promienie słoneczne ).

Witamina K
Grupa związków niezbędna do procesu krzepnięcia krwi – wit. K reguluje wytwarzanie protrombiny. Witamina K jest syntetyzowana w przewodzie pokarmowym przez mikroorganizmy. Zdrowe, dorosłe konie nie mają problemów z niedoborami tej witaminy, niestety przy zachwianiu funkcjonowania mikroflory jelitowej (biegunki, terapia lekami czy też złe odżywianie) może dojść do niedoboru i konieczności uzupełnienia, by uniknąć skłonności do krwotoków. Źrebięta, które nie mają jeszcze w pełni wykształconego układu pokarmowego – pobierają wit. K wraz z mlekiem matki. Naturalnym źródłem są zielonki. Niestety pod wpływem światła następuje obniżenie zawartości witaminy K, w związku z czym siano jest już mniej zasobne w ten składnik.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie:

Witamina C
Posiada działanie przeciwutleniające, chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Uczestniczy w tworzeniu kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Korzystnie wpływa na utrzymanie równowagi fizjologicznej tkanki łącznej, chrzęstnej i kostnej. Konie zwykle potrafią syntetyzować witaminę C w ilościach odpowiednich do potrzeb. Należy uważać na konie starsze, które w warunkach osłabionej odporności mogą wymagać suplementacji witaminą C (szczególnie zimą). Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C występuje w takich sytuacjach jak stres, alergia, osłabienie, przeziębienie, rekonwalescencja, gorączka, choroba zakaźna czy anemia. Dużą zawartością wit. C odznacza się owoc dzikiej róży i rokitnika, które mogą być naturalnym suplementem diety.

Witaminy z grupy B
Z racji, iż pasze gospodarskie oraz synteza mikrobiologiczna w jelitach zapewniają pokrycie dziennego zapotrzebowania konia na witaminy z grupy B, niedobory w obrębie tej grupy są rzadko spotykane. Nie wyklucza to jednak możliwości wystąpienia ich podczas dysfunkcji układu pokarmowego (biegunka, zaburzenia flory bakteryjnej) czy też złej jakości paszy.

Niestety objawy niedoboru witamin z grupy B są bardzo nieswoiste, pasujące do szeregu innych chorób ( osłabienie, zmienny apetyt, zmiany skórne, czasami zaburzenia nerwowe).

Konie natomiast dobrze znoszą nadmierną podaż witaminy B, nadmiar nie wywołuje u nich konsekwencji zdrowotnych.

Witamina B1- Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i przemiany materii, uczestniczy w przemianach cukrowców. Ponadto przyspiesza gojenie ran i wykazuje działanie przeciwbólowe. Niedobory dotykają zwłaszcza układ nerwowy oraz układ krążenia.

Witamina B2 – Jest niezbędna w metabolizmie białka, węglowodanów i tłuszczów, wzmacnia układ nerwowy i wpływa na proces wzrostu i rozrodczość koni. Niedobór może wywoływać zapalenie skóry, oraz okresową ślepotę konia, a także porażenie mięśni zginaczy.

Witamina B3-Uczestniczy w przemianach metabolicznych ( uwalnianie energii), rozkład i synteza – węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów.

Witamina B4- Cholina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu oraz przewodnictwa impulsów nerwowych.

Witamina B5- Ta witamina jest potrzebna dla odpowiedniego funkcjonowania komórek, przekaźników nerwowych . Ponadto uczestniczy w licznych syntezach (aminokwasów, kwasów nukleinowych, hormonów) oraz metabolizmie białek, tłuszczy i cukrów.

Witamina B6- Jest odpowiedzialna za reakcje biochemiczne. Ponadto ma wpływ na ciśnienie krwi, pracę serca czy skurcze mięśni, a także prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Witamina B12- Uczestniczy w procesie krwiotwórczym, ułatwia syntezę kwasów nukleinowych. Dodatkowo tworzy również osłonki komórek nerwowych. Bierze udział w przemianie kwasu foliowego i wpływa na funkcjonowanie układu rozrodczego.

Witamina B15- Rozszerza naczynia krwionośne dzięki czemu poprawia ukrwienie organizmu. Stymuluje odpowiedź immunologiczną oraz ułatwia detoksykację organizmu.

Witaminy odgrywają bardzo ważną rolę w procesach biochemicznych zachodzących w końskim organizmie. Zarówno ich niedobory jak i nadmiar może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Wzbogacanie diety o odżywki witaminowe jest szczególnie wskazane przy braku żywienia pastwiskowego, lub jeśli roślinność pastwiskowa nie jest zbyt bogata.

Standardowe żywienie sianem i owsem – nie jest w stanie zapewnić optymalnej ilości witamin i minerałów. Bezpiecznym rozwiązaniem może być oparcie diety o mieszanki pełnoporcjowe. Stosując się do zaleceń producenta wraz z paszą dostarczymy do końskiego organizmu odpowiednią ilość witamin i minerałów. Dietę konia mozna również wzbogacić przez różne preparaty minerlano-witaminowe.